Czym jest anatomia?

Anatomia to dział biologii, nauka zajmująca się badaniem budowy organizmów. Przedmiotem zainteresowania różnych działów anatomii jest badanie położenia, kształtu, składu oraz ewolucji narządów, tkanek i komórek.

 

Jak dzielimy układy narządów człowieka?

• układ ruchu (szkieletowy i mięśniowy)
• układ pokarmowy (inaczej trawienny)
• układ nerwowy
• układ oddechowy
• układ wydalniczy
• układ płciowy
• układ krążenia
• układ limfatyczny
• narządy zmysłów

 

 

Układ ruchu człowieka

 

Szkielet stanowi rusztowanie ciała i jest miejscem przyczepu mięśni, dzięki czemu umożliwia zmianę położenia całego ciała oraz zmianę ułożenia części ciała względem siebie, a także utrzymanie odpowiedniej postawy ciała. Ponadto chroni narządy wewnętrzne oraz pełni funkcję krwiotwórczą.

Głównym materiałem budulcowym szkieletu człowieka jest tkanka kostna, w mniejszym stopniu chrzęstna.

Szkielet człowieka zbudowany jest z kości, które ze względu na budowę zewnętrzną podzielono na:

• długie (np. kość ramienna, udowa, przedramienia)
• płaskie (np. kości mózgoczaszki, łopatka, kości miednicy)
• krótkie (np. niektóre kości nadgarstka i stępu)
• różnokształtne (np. żuchwa, kręgi)
• pneumatyczne (niektóre kości trzewioczaszki, np. szczęka, kość klinowa)

1. Budowa układu szkieletowego

Szkielet człowieka można podzielić na część osiową oraz szkielet kończyn wraz z obręczami.

Szkielet osiowy obejmuje czaszkę, kręgosłup i klatkę piersiową.

Czaszka składa się z:

• mózgoczaszki (chorniącej mózg)
• trzewioczaszki (chroniącej początkowe odcinki dróg pokarmowych, oddechowych oraz narząd wzroku, węchu i smaku)

Kręgosłup człowieka zbudowany jest z 33 lub 34 połączonych stawowo kręgów tworzących odcinki: szyjny (7 kręgów), piersiowy (12 kręgów), lędźwiowy (5 kręgów), krzyżowy (5 kręgów) i ogonowy (4-5 kręgów). Między kręgami znajdują się krążki międzykręgowe - dyski - pełniące funkcję amortyzacyjną.

Klatka piersiowa zbudowana jest z 12 par żeber, 12 kręgów piersiowych oraz mostka. Spośród żeber połączonych stawowo z kręgami wyróżnia się kolejno 7 par żeber prawdziwych, połączonych z mostkiem za pomocą stawów, 3 pary żeber rzekomych zrośniętych ze sobą i mostkiem za pomocą chrząstek oraz 2 pary żeber wolnych. Klatka piersiowa stanowi ochronę serca i płuc.

      

Na szkielet kończyn składają się szkielety kończyny górnej i dolnej.

Szkielet kończyny górnej obejmuje kości obręczy barkowej oraz kości kończyny górnej wolnej.

Obręcz barkowa zbudowana jest z dwóch łopatek stanowiących miejsce przyczepu mięśni kończyn górnych i grzbietu oraz dwóch obojczyków, z których każdy z jednej strony łączy się stopniowo z łopatką, a z drugiej obojczykiem.

Szkielet kończyny górnej wolnej składa się z kości ramienowej, łączącej się stawowo z łopatką oraz kości przedramienia, kości nadgarstka, śródręcza i kości palców.

Szkielet kończyny dolnej tworzy obręcz miedniczna oraz kości kończyny dolnej wolnej.

2. Budowa kości

Kości zbudowane są z istoty zbitej i gąbczastej.

Istota zbita stanowi zewnętrzną, ochronną warstwę wszystkich kości oraz tworzy trzon kości długich. Natomiast istota gąbczasta buduje nasady kości długich oraz wnętrza pozostałych kości.

Zewnętrzna powierzchnia kości, z wyjątkiem tej, która tworzy stawy i jest pokryta chrzastką stawowa, pokryta jest okostną.

Wewnątrz trzonów kości długich znajduje się jama szpikowa wypełniona szpikiem. Ponadto szpik wypełnia wolne przestrzenie istoty gąbczastej kości płaskich i kręgów.

3. Zrosty 

Kości połączone są ze sobą w sposób ścisły lub wolny.

Połączenia ścisłe to więzozrosty, chrząstkozrosty oraz kościozrosty. Wykazują małą ruchliwość lub jej brak.

4. Stawy - rodzaje i budowa

Połączenia wolne stanowią stawy. Ruchomość stawu zależy od kształtu stykających się ze sobą powierzchni stawowych.

Ruchy we wszystkich płaszczyznach umożliwiają stawy wieloosiowe (np. staw zawiasowy). Ruchy yw dwóch płaszczyznach umożliwiają stawy dwuosiowe (np. staw siodełkowy). Na ruch w jednej płaszczyźnie pozwalają stawy jednoosiowe (np. staw zawiasowy, elipsoidalny lub obrotowy).

W stawie można wyróżnić:

• główkę i panewkę pokryte chrząstką 
• torebkę stawową otaczającą staw 
• jamę stawową wypełnioną mazią stawową 
• więzadła stawowe wzmacniające torebkę stawową i przechodzące w okostną obu kości
• czasem dodatkowe elementy chrzęstne, np. łękotki w stawie kolanowym

 

 

Układ pokarmowy

1. Funkcja

Zadaniem układu pokarmowego jest pobieranie pokarmu, jego przeróbka mechaniczna i chemiczna, wchłanianie strawionych substancji oraz wydalanie niestrawionych resztek pokarmowych.

Na trawienie pokarmu składają się procesy mechaniczne (rozdrabnianie pokarmu, połykanie, ruchy perystaltyczne przełyku, żołądka oraz jelit) i chemiczne (hydrolityczny rozkład składników pokarmowych, który odbywa się przy udziale enzymów trawiennych).

2. Droga pokarmu 

Przetwarzanie pokarmu w przewodzie pokarmowym odbywa się w kolejnych jego odcinkach:

• w jamie ustnej pokarm jest rozdrabniany przy udziale zębów oraz mieszany ze śliną produkowaną przez ślinianki 
• w gardle i przełyku pokarm, po jego połknięciu jest szybko przesuwany do żołądka 
• w żołądku pokarm jest dalej rozdrabniany, mieszany i rozmiękczany; przy udziale podpuszczki i pepsyny zostaje zapoczątkowanie trawienie białek
• w jelicie cienkim zachodzi końcowy etap trawienia pokarmu oraz są wchłaniane są jego produkty rozkładu 
• w jelicie grubym zachodzi wchłanianie wody, soli mineralnych i witamin 

   

 

 

 Układ nerwowy

 

Układ nerwowy można podzielić ze względu na budowę lub funkcję jego części składowych.

Ze względu na budowę układ nerwowy dzieli się na ośrodkowy i obwodowy.

•  Ośrodkowy układ nerwowy

OUN składa się z mózgowia i rdzenia kręgowego, osłoniętych oponami oraz strukturami kostnymi. Dodatkową ochronę stanowi płyn mózgowo-rdzeniowy.

Zadaniem ośrodkowego układu nerwowego jest koordynowanie czynności życiowych organizmu w oparciu o docierające do niego w postaci pobudzeń informacje. Odbierane są one ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego przez receptory.

Rdzeń kręgowy stanowi część ośrodkowego układu nerwowego. Zbudowany jest z istoty białej i szarej. Znajdują się w nim drogi nerwowe przewodzące impulsy z i do mózgowia